Kemik iliği nakli, kan üretiminde görevli olan kemik iliğinin hasar gördüğü veya işlevini kaybettiği durumlarda, sağlıklı kök hücrelerin nakledilmesi ile gerçekleştirilen bir tedavi yöntemidir. Bu işlem, lösemi, lenfoma, multipl miyelom gibi hematolojik kanserlerde, kemik iliği yetmezliklerinde ve bazı genetik kan hastalıklarında hayat kurtarıcı rol oynar.
Kemik İliği Nakli Nedir?
Kemik iliği, kemiklerin iç kısmında bulunan ve kan hücrelerini üreten süngerimsi dokudur. Nakil sürecinde, sağlıklı kök hücreler hastaya verilerek yeni ve sağlıklı kan hücreleri üretilmesi sağlanır. Böylece bağışıklık sistemi yeniden yapılandırılır ve hastalıkla mücadele gücü artar.
Kemik İliği Nakli Türleri
- Allojenik Nakil: Hastaya, doku uyumu sağlanmış bir donörden (aile bireyi veya akraba dışı) kök hücre nakledilir.
- Otokolog Nakil: Hastanın kendi sağlıklı kök hücreleri tedavi öncesinde toplanıp saklanır ve yoğun tedavi sonrası yeniden hastaya verilir.
- Haploidentik Nakil: Kısmi uyumlu (yarı uyumlu) donörden yapılan kök hücre naklidir.
Hangi Hastalıklarda Uygulanır?
- Lösemi (Akut ve kronik türleri)
- Lenfoma (Hodgkin ve Hodgkin dışı)
- Multipl miyelom
- Aplastik anemi
- Talasemi major
- Orak hücreli anemi
- Bağışıklık sistemi yetmezlikleri
Kemik İliği Nakli Süreci
- Değerlendirme: Hastanın genel sağlık durumu, organ fonksiyonları ve nakil uygunluğu detaylı testlerle incelenir.
- Donör Seçimi: HLA doku grubu uyumu kontrol edilerek en uygun donör belirlenir.
- Hazırlık Tedavisi: Yüksek doz kemoterapi ve/veya radyoterapi ile hastalıklı hücreler yok edilir.
- Kök Hücre Nakli: Sağlıklı kök hücreler damar yoluyla hastaya aktarılır.
- Engraftman Dönemi: Yeni kök hücreler kemik iliğinde yerleşip kan hücresi üretmeye başlar.
Kemik İliği Naklinin Avantajları
- Hematolojik kanserlerde kalıcı iyileşme şansı sunar.
- Bağışıklık sistemini yeniden oluşturur.
- Genetik kan hastalıklarında kalıcı çözüm sağlar.
Olası Riskler ve Komplikasyonlar
Nakil, karmaşık bir süreç olduğundan bazı riskleri barındırır:
- Enfeksiyon riski (bağışıklık sistemi zayıf olduğu için)
- Graft-versus-host hastalığı (GVHH)
- Organ fonksiyonlarında geçici bozulma
- Kanama ve pıhtılaşma problemleri
Uzman hekim kontrolü, enfeksiyon önlemleri ve ilaç tedavisine uyum ile bu riskler en aza indirilebilir.
Donör Olmanın Önemi
Allojenik nakillerin başarısı, uygun donör bulunmasına bağlıdır. Dünya çapında kök hücre bankaları ve ulusal bağış sistemleri sayesinde hastalara umut ışığı doğmaktadır. Gönüllü bağışçılar, hayat kurtaran en önemli halkayı oluşturur.
