CyberKnife, cerrahi kesi gerektirmeden tümör ve belirli iyi huylu lezyonlara milimetre altı hassasiyetle yüksek doz radyasyon verebilen robotik stereotaktik radyocerrahi (SRS/SBRT) sistemidir. Hareketi izleyip gerçek zamanlı düzeltme yapabilen akıllı görüntüleme ve robotik kolu sayesinde, beyin dahil olmak üzere vücudun pek çok bölgesindeki hedefler güvenle tedavi edilebilir.

CyberKnife Nedir? Nasıl Çalışır?

  • Robotik kol: 100’ün üzerinde farklı açıdan radyasyon demetleri göndererek dozu tümör üzerinde toplar, çevre sağlıklı dokuyu korur.
  • Gerçek zamanlı görüntüleme: Tümörün ve organların konumu tedavi sırasında izlenir; nefes, yutkunma gibi hareketlere anında uyum sağlar.
  • Çerçevesiz konfor: Kafatasına sabitlenen çerçeve gerekmez; maske veya vücut kalıpları ile konforlu sabitleme yapılır.
  • Hipofraksiyon: Yüksek dozlar genellikle 1–5 seans arasında uygulanır; toplam tedavi süresi günlerle sınırlıdır.

Hangi Durumlarda Kullanılır?

Endikasyonlar tümörün tipi, boyutu, yeri ve hastanın klinik durumuna göre bireyselleştirilir. Sık uygulanan alanlar:

Beyin ve Kafa Tabanı

  • Metastazlar, menenjiom, akustik nörinom (vestibüler schwannom)
  • Hipofiz adenomları, trigeminal nevralji
  • Arteriovenöz malformasyonlar (seçilmiş olgular)

Vücut (SBRT)

  • Akciğer nodülleri (erken evre veya oligometastatik)
  • Karaciğer, pankreas, böbrek, adrenal bez lezyonları
  • Omurga ve kemik metastazları
  • Prostat kanseri (primer veya kurtarma tedavisi)

CyberKnife, uygun olmayan veya cerrahiyi tercih etmeyen hastalarda alternatif olabilir; yine de karar multidisipliner tümör konseyinde verilir.

Avantajları

  • Kesisiz ve ağrısız: Anestezi gerekmez, çoğu hasta aynı gün evine döner.
  • Yüksek hassasiyet: Hareket takibi ve çok açılı doz yoğunlaştırma ile sağlıklı doku korunur.
  • Kısa sürede tamamlanır: Genellikle 1–5 seans; her seans yaklaşık 30–60 dakika sürer.
  • Tekrarlanabilirlik: Uygun seçilmiş olgularda daha önce ışınlanmış bölgelere “re-irradyasyon” seçenekleri sunabilir.
  • Yaşam kalitesi: Çoğu hasta günlük aktivitelerine hızlı döner.

Tedavi Süreci: Adım Adım

  1. Değerlendirme ve Planlama: Görüntülemeler (BT/MR/PET), laboratuvarlar ve klinik muayene ile endikasyon netleştirilir. Gerekirse maske veya vakumlu yatış kalıbı hazırlanır.
  2. Simülasyon ve Görüntü Kaydı: Düşük kesit aralıklı planlama BT’si çekilir; MR/PET görüntüleri füzyonlanabilir. Prostat gibi organlarda hareket takibi için altın markerlar önceden yerleştirilebilir.
  3. Doz Planlaması: Hedef ve riskli organlar konturlanır; kişiye özel radyasyon dozu ve fraksiyon sayısı belirlenir.
  4. Tedavi Uygulaması: Seans sırasında sık aralıklı görüntüleme ile hedef konumu doğrulanır; robotik kol otomatik düzeltmeler yapar. Ağrı beklenmez.
  5. Takip: Klinik kontrol ve görüntüleme (genellikle 6–12. haftalarda) ile yanıt ve olası geç etkiler izlenir.

Hazırlık ve Seans Günü Önerileri

  • Günlük ilaçlarınızı ekip aksini söylemedikçe düzenli alın.
  • Rahat kıyafetler tercih edin; metal aksesuarları çıkarın.
  • Akciğer/karın hedeflerinde nefes hareketi eğitimi verilebilir; talimatlara uyun.
  • Prostat tedavilerinde mesane doluluğu ve rektal boşaltım protokolü uygulanabilir.

Olası Yan Etkiler

CyberKnife hedefe yönelik olduğundan yan etkiler çoğu hastada hafif ve geçicidir. Tedavi bölgesine göre değişebilir:

  • Genel: Yorgunluk, hafif cilt hassasiyeti
  • Beyin: Geçici baş ağrısı, nadiren ödem (gerekirse steroid)
  • Akciğer: Öksürük, nadiren radyasyon pnömoniti
  • Omurga/Kemik: Geçici ağrı artışı (flare), nadiren kırık riski
  • Prostat: Sık idrara çıkma, akımda azalma, hafif rektal irritasyon

Belirgin şikayetler gelişirse ekip bilgilendirilir ve kişiye özel destek tedavileri düzenlenir.

CyberKnife ve Diğer Radyocerrahi Sistemleri

  • Gamma Knife: Özellikle beyin içi lezyonlarda etkilidir; genellikle tek seans ve kafa çerçevesi gerekir. CyberKnife beyin dışı organlarda da geniş kullanım sağlar ve çerçevesizdir.
  • Lineer Hızlandırıcı (LINAC) Tabanlı SRS/SBRT: Modern LINAC’lar yüksek performans sunar. CyberKnife’ın robotik çok açılı yaklaşımı ve gerçek zamanlı hareket takibi, özellikle hareketli hedeflerde avantaj sağlayabilir.

Kimler İçin Uygun?

Tümör boyutu, konumu, önceki tedaviler ve genel sağlık durumu dikkate alınır. Pacemaker, aktif enfeksiyon, kontrolsüz komorbiditeler veya geniş hacimli hedefler dikkatle değerlendirilir. Nihai karar multidisipliner kurul ile verilir.

Kalite, Güvenlik ve Ekip

  • Radyasyon onkoloğu, tıbbi fizik uzmanı, tekniker ve ilgili branş hekimlerinden oluşan ekip çalışması
  • Plan öncesi ve sonrası bağımsız fiziksel kalite güvencesi (QA) kontrolleri
  • Güncel kılavuzlara uygun, kanıta dayalı kişiselleştirilmiş protokoller
FacebookXPinterestRedditDeliciousLinkedinWhatsappE-posta