CyberKnife არის რობოტული სტერეოტაქტიკური რადიოქირურგიის (SRS/SBRT) სისტემა, რომელიც შეუძლია მაღალი დოზის რადიაციის მიწოდება მილიმეტრზე ნაკლები სიზუსტით, ქირურგიული ჭრილის გარეშე, სიმსივნეებსა და გარკვეულ კეთილთვისებიან ლეზიებზე. მისი ჭკვიანი გამოსახულების და რობოტული მკლავის საშუალებით, რომელიც აკონტროლებს მოძრაობას და რეალურ დროში ასწორებს მიმართულებას, შესაძლებელია უსაფრთხოდ მკურნალობა სხეულის მრავალ უბანში, მათ შორის ტვინშიც.
რა არის CyberKnife და როგორ მუშაობს?
- რობოტული მკლავი: 100-ზე მეტი განსხვავებული კუთხიდან აგზავნის რადიაციის სხივებს, რაც დოზას კონცენტრირებს სიმსივნეზე და იცავს ჯანმრთელ ქსოვილს.
- რეალურ დროში გამოსახულება: სიმსივნისა და ორგანოების მდებარეობა მკურნალობისას მუდმივად კონტროლდება; სისტემა მყისიერად ერგება სუნთქვას, ყლაპვას და სხვა მოძრაობებს.
- ჩარჩოს გარეშე კომფორტი: თავის ქალაზე ჩარჩოს დამაგრება საჭირო არ არის; გამოიყენება ნიღაბი ან სხეულის ფორმის შესაფერისი ფიქსატორი.
- ჰიპოფლაქსიონი: მაღალი დოზები, როგორც წესი, ინიშნება 1–5 სესიაში; სრული მკურნალობა რამდენიმე დღეში სრულდება.
როდის გამოიყენება?
ჩვენებები ინდივიდუალურად განისაზღვრება სიმსივნის ტიპის, ზომის, მდებარეობისა და პაციენტის კლინიკური მდგომარეობის მიხედვით. ხშირად გამოყენებული არეები:
ტვინი და თავის ძირი
- მეტასტაზები, მენინგიომა, აკუსტიკური ნევრინომა (ვესტიბულური შვანომა)
- ჰიპოფიზის ადენომები, ტრიგემინალური ნევრალგია
- არტერიოვენური მალფორმაციები (არჩეული შემთხვევები)
სხეული (SBRT)
- ფილტვის კვანძები (ადრეული სტადია ან ოლიგომეტასტატიკური)
- ღვიძლი, პანკრეასი, თირკმელი, ადრენალის ჯირკვლის ლეზიები
- ზურგის ტვინისა და ძვლების მეტასტაზები
- პროსტატის კიბო (პირველადი ან სამაშველო თერაპია)
CyberKnife შეიძლება იყოს ალტერნატივა იმ პაციენტებისთვის, რომელთაც არ შეუძლიათ ან არ სურთ ქირურგია; საბოლოო გადაწყვეტილება მიიღება მულტიდისციპლინური ონკოლოგიური კონსილიუმის მიერ.
უპირატესობები
- ჭრილის და ტკივილის გარეშე: ანესთეზია საჭირო არ არის, პაციენტების უმრავლესობა იმავე დღეს ბრუნდება სახლში.
- მაღალი სიზუსტე: მოძრაობის მონიტორინგი და მრავალკუთხიანი დოზის კონცენტრაცია იცავს ჯანმრთელ ქსოვილს.
- კომპაქტური მკურნალობის დრო: ჩვეულებრივ 1–5 სესია; თითოეული სესია დაახლოებით 30–60 წუთი გრძელდება.
- გამეორების შესაძლებლობა: არჩეულ შემთხვევებში შესაძლებელია ადრე დასხივებულ ზონებზე ხელახალი დასხივება.
- ცხოვრების ხარისხი: პაციენტების უმეტესობა სწრაფად უბრუნდება ყოველდღიურ აქტივობებს.
მკურნალობის პროცესი: ნაბიჯ-ნაბიჯ
- შეფასება და დაგეგმვა: გამოსახულებები (CT/MRI/PET), ლაბორატორიული ანალიზები და კლინიკური გამოკვლევა. საჭიროების შემთხვევაში მზადდება ნიღაბი ან ვაკუუმიანი ფიქსატორი.
- სიმულაცია და გამოსახულების ჩაწერა: კეთდება დაბალი ნაჭრის სისქის დაგეგმვის CT; MRI/PET სურათები შეიძლება გაერთიანდეს. პროსტატის მსგავს ორგანოებში მოძრაობის მონიტორინგისთვის წინასწარ თავსდება ოქროს მარკერები.
- დოზის დაგეგმვა: ისახება სამიზნე და რისკის ორგანოები; განისაზღვრება რადიაციის დოზა და სესიების რაოდენობა.
- მკურნალობის განხორციელება: სესიისას ხშირი გამოსახულების კონტროლით დგინდება სამიზნე; რობოტული მკლავი ავტომატურად ასწორებს მიმართულებას. ტკივილი, როგორც წესი, არ აღინიშნება.
- მონიტორინგი: კლინიკური კონტროლი და გამოსახულების შეფასება (ჩვეულებრივ 6–12 კვირაში) შედეგებისა და შესაძლო გვიანი ეფექტების შესაფასებლად.
მომზადება და სესიის დღის რეკომენდაციები
- დღიური მედიკამენტები მიიღეთ ჩვეულებრივ, თუ გუნდი სხვაგვარად არ გირჩევთ.
- ატარეთ კომფორტული ტანსაცმელი; მოიხსენით მეტალის აქსესუარები.
- ფილტვის/მუცლის სამიზნეებში შეიძლება ისწავლოთ სუნთქვის კონტროლის ტექნიკა; დაიცავით ინსტრუქციები.
- პროსტატის მკურნალობისას გამოიყენება შარდის ბუშტის შევსების და სწორი ნაწლავის დაცლის პროტოკოლი.
შესაძლო გვერდითი ეფექტები
CyberKnife მიზანმიმართულია, ამიტომ გვერდითი ეფექტები უმეტეს შემთხვევაში მსუბუქი და დროებითია. ისინი დამოკიდებულია მკურნალობის არეზე:
- ზოგადი: დაღლილობა, მსუბუქი კანის მგრძნობელობა
- ტვინი: დროებითი თავის ტკივილი, იშვიათად შეშუპება (საჭიროების შემთხვევაში სტეროიდები)
- ფილტვი: ხველა, იშვიათად რადიაციული პნევმონიტი
- ზურგი/ძვლები: დროებითი ტკივილის გაძლიერება, იშვიათად მოტეხილობის რისკი
- პროსტატი: ხშირი შარდვა, ნაკადი სუსტდება, მსუბუქი სწორი ნაწლავის გაღიზიანება
CyberKnife და სხვა რადიოქირურგიული სისტემები
- Gamma Knife: განსაკუთრებით ტვინის შიგნით ლეზიებისთვის; ჩვეულებრივ ერთი სესია და თავის ჩარჩო საჭიროა. CyberKnife-ს შეუძლია მკურნალობა ტვინის გარეთაც და ჩარჩოს გარეშე.
- ლინაკზე (LINAC) დაფუძნებული SRS/SBRT: თანამედროვე ლინაკები მაღალი ეფექტურობით მუშაობენ. CyberKnife-ის რობოტული მრავალკუთხიანი მიდგომა და მოძრაობის რეალურ დროში კონტროლი განსაკუთრებით ეფექტურია მოძრავ სამიზნეებში.
ვისთვის არის შესაფერისი?
იყრება მხედველობაში სიმსივნის ზომა, მდებარეობა, წინა მკურნალობები და საერთო ჯანმრთელობის მდგომარეობა. პეისმეიკერი, აქტიური ინფექცია, უკონტროლო თანმხლები დაავადებები ან დიდი მოცულობის სამიზნეები საჭიროებს ფრთხილ შეფასებას. საბოლოო გადაწყვეტილებას იღებს მულტიდისციპლინური გუნდი.
ხარისხი, უსაფრთხოება და გუნდი
- რადიაციული ონკოლოგი, სამედიცინო ფიზიკოსი, ტექნიკოსი და შესაბამისი სპეციალისტები
- დაგეგმვამდე და შემდეგ დამოუკიდებელი ფიზიკური ხარისხის კონტროლი (QA)
- თანამედროვე გაიდლაინების შესაბამისი, მტკიცებულებაზე დაფუძნებული პერსონალიზებული პროტოკოლები
